España é diferente por moitos motivos, e un deles é o asunto da súa insignia nacional. A bandeira de España, coas súas cores vermello e gualda (gualdo é un adxectivo que provén da planta do mesmo nome da familia das resedas, ou Resedaceae, cuxa característica típica é a súa flor amarelada), e que provén da cor adoptada polo pavillón español (ou sexa, as bandeiras coas que se distinguían os buques) en 1785 (época da que proveñen moitas das bandeiras, tanto de Europa -Francia e Inglaterra- como americanas -Estados Unidos- e, en xeral, as grandes nacións da época, e todas coa mesma función militar), foi asimilada, de xeito consciente e deliberada, pola facción máis conservadora do espectro político. A razón é ben sinxela: a bandeira rojigualda foi substituída durante o breve período de tempo no que se instaurou a república por segunda vez como forma de goberno por outra distinta na súa franxa inferior, cuxo cor morada recorda aos comuneiros casteláns (e con iso pretendeuse axuntar en mellor harmonía o emblema de “unha gran España”) e que foi adaptada de forma popular durante o Trienio Liberal asimilando o vello pendón destes. Ao vencer os “nacionais” e esmagar literalmente a Segunda República, volveuse a retomar a vella insignia real que xa, tempo atrás, defendían os conservadores como símbolo da idea dunha España tradicional e “como Dios manda”. Por iso, e asimilando e adoptando como propia o “aguia de San Juan” dos Reis Católicos (que mellor signo de tradición que ese), o réxime franquista apropiouse das cores dese emblema para pasealos polas rúas como modo de distinguirse daqueles que tomaran como propia a bandeira tricolor republicana, e que foran vencidos e desarmados.
Aí está o quid da cuestión. Eu nacín en 1952, e cando era un home, feito e dereito, e quen queira rebatermo que o faga, a bandeira rojigualda era o símbolo que levaban “os fachas” prendido en forma de “pin” ou chapita na correa dos seus reloxos dixitais (eses reloxos dixitais dos primeiros setenta. Era un período delicado para as exaltacións nacionais, con ETA arreando, Forza Nova con moita presenza nas rúas e unha constitución en cueiros que se cambaleou no Golpe do 23F. E o ambiente enrarecido e “centrista” que se respiraba na capital fixo de bo caldo de cultivo de receo cara a todo o que non fose xenuinamente ibérico. Digámolo así, a identidade nacional era difusa, ata tal punto que en moitos da miña xeración xurdiu máis unha idea internacionalista, de cidadán do mundo na cabeza, afianzada coas nosas primeiras saídas ao estranxeiro. España, a España sempiterna, quedáballenos pequena, e en moitos casos parecíanos pueblerina e atrasada, e non nos equivocabamos, habendo pasado como pasaramos unha infancia en branco e negro e co NODO como protagonista.
Entón… debe un sentirse español sendo internacionalista? Si, claro, pero tendo en mente todas as “españas”.
Negar os problemas que existen coa bandeira en España é ser deliberadamente miope. Cualifiquemos de “incómoda” a súa presenza e, sobre todo, a súa ostentación en todo escenario que non sexa sede oficial. Pensar que unha chea de ducias de metros cadrados, ao estilo dos novos países americanos tan necesitados de orgullo patrio, non pode ser “molesto” para moitos que son tan españois como os que se golpean o peito baixo a súa sombra é ser demasiado inxenuo, ou todo o contrario. Pois que imos dicir, que estamos fartos de que se confunda o amor á túa terra co patrioteirismo cateto, retrógrado e cicatero.
Unha bandeira é un anaco de tea, un símbolo se se quere, pero pouco máis. As nacións e as bandeiras correspóndense cun feito cultural, e xa saben os meus lectores que o nacionalismo cúrase viaxando, e por suposto o nacionalismo español tamén. Pertencemos a un colectivo que comparte historia, costumes, linguas e un xeneroso anaco de terra no que caben desde as marabillosas costas galegas e cantábricas ata as beldades de toda a costa mediterránea, os recios campos da Meseta e a luz andaluza,. E algúns ata contamos coa saudade portuguesa. Somos celtiberos desde tempos inmemoriais, e pensar que todo iso debe ser sinónimo dun trapo de cores é unha forma moi curta de ver as cousas.
Que as novas masas de hoxe día enarboren bandeiras españolas ante o rotundo éxito futboleiro é un asunto máis de cego amor cara a unha insignia, propio dun incha, que o apego o estado que os viu nacer. Claro que os que se mencionaron antes volveron sacar peito, porque é o seu, pero iso non significa que a bandeira española vaia unir ao conxunto de españois baixo un paraugas distinto que non sexa o deportivo, da mesma xeito que foi curioso e alentador ver outras bandeiras autonómicas (incluída a odiada por eses mesmos senlleira) campar entre os brazos da multitude e os pescozos dalgúns xogadores. É unha boa lección para algúns que sexa o fútbol, opio por excelencia do pobo, o que obre o milagre, pero iso non significa que moitos non desexemos que o sistema republicano e federal sexa o que limpe de ranciedad moitas cousas necesitadas de limpeza no noso país, que por máis que se queira non se está rompendo.
Iso si: aposto a que serei o único do meu barrio que poña unha bandeira republicana cando comecen as festas de Xunqueira e paseen a virxe gótica que din as lendas apareceu nun espiño por diante da miña casa. Aínda que só sexa por foder.
Otero Regal