Durante a inauguración da exposición, o vicepresidente da Deputación destacou a importancia da mesma en canto “nos permite coñecer máis de preto o noso patrimonio histórico, traendo á comarca da Mariña construcións típicas das comarcas da Montaña e Sur de Lugo”.
“Ademais, que estas pezas do Museo de Lugo estean hoxe aquí no Pazo de Tovar, é unha boa proba de que dende a Rede Museística Provincial, que xestionamos dende a área de Cultura dependente da Vicepresidencia Primeira da Deputación de Lugo, imos polo bo camiño, posto que estamos facendo dos museos, lugares dinámicos e cheos de actividade, e esta iniciativa, vai nesa liña, xa que os fondos dos museos son da veciñanza e para a veciñanza, e non se deben converter en material de almacén”, concluíu Antonio Veiga.
Posta en valor do patrimonio arquitectónico galego
A colección de maquetas recollidas nesta mostra divídese en dous tipos de construción: seis delas son pallozas, edificación tradicional de pranta circular ou rectangular, de muros baixos e cuberta cónica de palla de centeo, propia do noroeste peninsular e de raíces prerromanas. Este tipo de vivenda estivo en uso ata a 2ª ½ S.XX. A súa característica principal é que mediante os grosos muros, a cuberta baixa e a case total ausencia de vans, se consegue unha temperatura media constante a redor dos catorce graos mesmo cando fora a neve o cobre todo. No interior da palloza homes e animais conviven aínda que a edificación se subdivide en tres departamentos: a vivenda propiamente dita, a cadra das reses vacúas e a do gando lanar, porcino ou caprino.
As outras dez maquetas corresponden a construcións reais que se atopan nos enclaves principais do Camiño Francés na provincia de Lugo. Así, a exposición está formada polas seguintes 16 maquetas: a Palloza de Sevane, en Navia de Suarna; Palloza en Vilarguide, Navia de Suarna; Palloza en Pedrafita do Cebreiro; Palloza en Paradavella, A Fonsagrada; Palloza en Veiga do Seixo, e Palloza en Piornedo, as dúas en Cervantes; a Capela de Santa María das Neves, en Portomarín; a Capela do Ciprés, en Samos; a Rectoral de Ligonde, en Monterroso; a Casa da Eirexa, en Pasante, Triacastela; fachadas das Vila de Sarria; Vilachá de Cortés, en Paradela; Muíño de Portomarín; Casa Grandal, de San Cristo do Real, en Samos; Rosario, en Palas de Reis; e o Hospital da Condesa, hospital de Pedrafita do Cebreiro.
A exposición complétase con fotografías da fortaleza de Xiá, xa que o Pazo de Tovar, recentemente restaurado, foi propiedade desde finais do século XVI da mesma familia que a Torre de Xiá, en San Paio de Narla, hoxe propiedade da Deputación de Lugo e que alberga o Museo Fortaleza de San Paio de Narla, en Friol (Lugo).
A historia da Fortaleza de Tovar
No século XVI, como consecuencia do matrimonio contraído entre Fernando das Seixas, señor da Fortaleza de San Paio de Narla, e Aldonza de Ulloa, filla dos señores da Fortaleza de Tovar, nacería Brianda de Tovar. Esa descendente, que casa con Alonso Ordóñez das Seixas e Tovar, herda a Fortaleza de Lourenzá pasando no 1548 a ser propiedade dos Vázquez de Seixas na persoa de Don Fernán, señor de San Paio de Narla, fillo de Alonso e Brianda.
Estas “testemuñas documentais” mostran a vinculación histórica entre o Pazo de Tovar e a Fortaleza de San Paio de Narla. Esta última é propiedade provincial dende o ano 1939. No 1983 abre as súas portas como Museo Etnográfico, sendo obxecto dunha última reforma no ano 2003.