No mundo do asturianismo atopámonos, ao longo da historia, con posicionamentos rexionalistas, centrados na defensa de determinadas peculiaridades culturais, a partir das cales poderíanse defender dereitos políticos e administrativos. Tamén podemos referirnos a posturas netamente nacionalistas, que ven a Asturias como unha nación de seu. Este posicionamento nacionalista é relativamente recente, remóntase a mediados dos anos 70 (s.XX). “Conceyu Bable” é a asociación de referencia por antonomasia e terá, na cuestión da reivindicación lingüística, unha das súas principais demandas.
Á hora de procurar unhas orixes a este pensamento nacionalista asturiano temos que nos remontar á Ilustración. É ben certo que non podemos falar de postulados nacionalistas no século das Luces, pero si dun agromar de certo sentimento asturianista. Xovellanos ten o firme propósito de crear a “Academia de les Buenes Lletres Asturianes”. El e os seus colaboradores poñerán en marcha un primeiro movemento de recuperación do idioma co que pretenden salvar todos aqueles textos que se puideran conseguir. Fomentaban deste xeito a posta en marcha dunha nova literatura. Con ela, intentarase levar a cabo unha campaña de sensibilización social. A “Colección de poesías en dialecto asturiano” (1830) de Xosé Caveda y Nava é un claro exemplo de aposta polo estudio da cultura tradicional asturiana. Tamén se defenderán as institucións políticas rexionais e demandarase autonomía e proteccionismo económico. Con todo, os posicionamentos políticos basean grande parte da súa argumentación en características culturais distintivas, a saber: lingua, costumes, valores, mitos e lendas, psicoloxía popular, maneiras de producir, organización socio-económica… Na procura de todas estas características a través dos correspondentes estudos constatarán a contraposición do mundo asturiano, visto como pertencente ao mundo celta, á Europa Atlántica, co mundo e a cultura mediterráneos.
As posicións políticas asturianistas foron maioritariamente conservadoras (Junta Regionalista del Principado, Instituto de Estudios Asturianos) e reformistas (D. Xosé Caveda y Nava). Nos comezos do século XX podemos notar a presenza de asturianismo esquerdista na Mancomunidad de Ayuntamientos Mineros, que defendían a proposta federalista de Pi y Margall.
Ao entender de Xuán Bello (puidemos gozar da súa compañía, entre outras ocasións, nunha conferencia impartida no IES Gamallo Fierros na que abordou este tema) Asturias viu morrer o programa romántico nacente en Xuan María Acebal. Dito programa estaba moi vinculado a sectores conservadores da sociedade asturiana, ao carlismo, que en Asturias vaise ver totalmente desprazado por unha industrialización cada vez máis puxante. O capital foráneo investido na economía asturiana asentarase sobre unha ideoloxía liberal. E o proletariado que vai xurdindo á sombra desta dinámica económica abrazarase ás ideas socialistas, coas que dará resposta ao gran capital e a súa dinámica industrial. Uns e outros han prestar ben pouca atención á identidade nacional. Xa que logo, a procura do elemento diferenciador que permita crear uns sinais de identidade é abandonada. Estamos ante, por unha banda, unha burguesía liberal estraña e, por outra, un proletariado que reacciona fronte a dita burguesía cunhas ideas internacionalistas.
Farruco GRAÑA